به تعداد تصمیماتی که در طول یک روز می‌گیرید فکر کنید؛ صبح چه ساعتی از خواب بیدار شوم؟ چه لباسی بپوشم؟ صبحانه چه بخورم؟ چطور به سر کار بروم؟ دعوت دوستم را برای شام قبول کنم یا نه؟…
این در حالی است که برخی دیگر از تصمیمات بسیار دشوارتر هستند؛ چطور در مورد کار جدیدی که به من پیشنهاد شده است مذاکره کنم؟ آیا باید برای بهبود روند درمانم داروی جدید یا پزشک دیگری را امتحان کنم؟ پولی که پس‌انداز کرده‌ام را کجا سرمایه‌گذاری کنم؟…
اما واضح است که تعداد این تصمیمات سخت بسیار کمتر هستند. کافی است به آمارهایی که بخشی از آن‌ها در ادامه آورده شده است توجه کنید.
طبق آنچه از زندگی یک فرد عادی مشخص است، هر فرد روزانه حدود ۳۵ هزار مورد برای تصمیم‌گیری دارد! (رفرنس: Decision Fatigue: A Conceptual Analysis) در این میان محققان دانشگاه کرنل آمریکا (Cornell University) تخمین زده‌اند هر فرد روزانه باید تنها ۲۲۶ بار برای غذا تصمیم بگیرد. در این میان ما از برخی از این تصمیم‌گیری‌ها کاملا باخبر هستیم و آگاهانه با آن‌ها برخورد می‌کنیم، اما بخشی از آن‌ها نیز ناآگاهانه بوده و بدون اینکه متوجه شویم ذهن خود را برای مدتی به آن‌ها مشغول می‌کنیم.
این در حالی است که با وجود این آمارها اما بازهم دچار خستگی تصمیم گیری می‌شویم و گاهی دوست داریم بدون توجه به زمان، اولویت‌ها، شرایط و برنامه‌ریزی‌هایمان رفتار کنیم و نیازی به تصمیم‌گیری نداشته باشیم.
در واقع دوست داریم هر زمان دوست داریم از خواب بیدار شویم، کسی برایمان ست لباس مناسب برای آن روز را انتخاب کند، تنها یک گزینه برای صبحانه داشته باشیم و به‌طور کلی نیازی به تصمیم‌گیری برای سایر مسائل روزانه نداشته باشیم.
نکته دیگر در مورد تصمیم‌گیری این است که تصمیم گرفتن در شرایط عادی بسیار ساده‌تر و راحت‌تر است. اما زمانی که به هر دلیلی روال عادی زندگی شما برهم می‌خورد یا تغییراتی در زندگی‌تان رخ می‌دهد، تصمیم‌گیری‌های شغلی، فردی و اجتماعی از نظر عاطفی و شناختی به مراتب سخت‌تر خواهند شد. چراکه در چنین شرایطی شما احساس می‌کنید قدرت آینده‌نگری ندارید و هر تصمیمی که بگیرید احتمال دارد چند قدم به عقب بروید.
اما با وجود راحت بودن تصمیم‌گیری در شرایط عادی و کم ریسک بودن بسیاری از تصمیمات روزانه، چرا بازهم دچار خستگی تصمیم گیری می‌شویم؟ چرا در برابر تصمیماتی که استرس‌زا نیستند بازهم احساس می‌کنیم فشار تصمیماتی که باید در طول روز بگیریم زیاد شده است و تحمل آن‌ها را نداریم؟
در این مقاله در مورد خستگی تصمیم گیری و دلایل آن بیشتر صحبت کرده و راه هایی برای غلبه به این احساس را نیز پیشنهاد می‌کنیم.
منظور از خستگی تصمیم گیری چیست؟
به آخرین باری که به رستورانی رفته‌اید که منوی بسیار متنوع و جذابی دارد فکر کنید. اگر شما هم پیش از آمدن گارسون نتوانستید همه منو را با دقت بخوانید یا نتوانستید از میان تعداد زیاد غذاهایی که در منو بوده است یکی از بهترین آن‌ها را انتخاب کنید حتما کمی مضطرب شده‌اید. برخی از افراد در چنین مواقعی دوست دارند از خود گارسون در مورد غذاها سوال کنند یا آرزو می‌کنند ای‌کاش از قبل تجربه یا پیش زمینه‌ای در مورد غذاهای رستوران داشتند. این نمونه‌ای مشخص از خستگی تصمیم گیری است.
خستگی تصمیم گیری در شرایط مختلفی پیش می‌آید؛ گاهی از تصمیم‌گیری برای رویدادهای خاص مانند برنامه‌ریزی برای عروسی یا نقل مکان خسته می‌شویم و گاهی حتی نمی‌توانیم تصمیم بگیریم امروز چه غذایی درست کنیم. در هر صورت این مشکل برای همه ما پیش می‌آید و فرقی نمی‌کند که این درماندگی مربوط به کارهای روزمره باشد یا تصمیمات بزرگ شغلی یا مالی.
علت خستگی تصمیم گیری چیست؟
اگرچه هنوز به‌طور کامل ثابت نشده است، اما برخی از شواهد علمی نشان می‌دهد گاهی عملکرد مغز انسان باعث خستگی تصمیم گیری می‌شود. در اواخر دهه ۹۰ دکتر روی اف. بامایستر (Roy F. Baumeister) نظریه‌ای به نام فرسایش قدرت خودکنترلی (ego depletion theory) را مطرح کرد.
طبق این نظریه انسان‌ها برای انتخاب دارای استقلال و اراده هستند. اما از آنجایی‌که هر فردی برای رسیدن به موفقیت و زندگی بهتر باید انتخاب‌های مسئولانه‌تر و سودمندتری داشته و تصمیماتی بگیرد که نیازهای فوری و ضروری او را برآورده می‌کنند، تصمیم‌گیری می‌تواند بسیار سخت بوده و انرژی زیادی از فرد بگیرد. برای درک بهتر این نظریه به این مثال توجه کنید:
شما بعد از شام هنوز گرسنه هستید و دو گزینه برای انتخاب دارید؛ می‌توانید کیک تولد باقیمانده از جشن تولد چند روز پیش را انتخاب کنید یا خودتان را با میوه‌های تازه‌ای که امروز گرفته‌اید سیر کنید. گرفتن این تصمیم به ظاهر ساده است، اما در واقع برای بسیاری از افراد، انتخاب بین این دو، جنگ میان علائق و لذت‌ها با سلامتی و تندرستی است.
طبق آنچه این نظریه و آزمایش‌های مربوط به آن مشخص می‌کند، افراد انرژی زیادی را برای این انتخاب ساده صرف می‌کنند و افرادی که میوه‌های تازه را انتخاب کرده‌اند نسبت به کسانی که کیک تولد را انتخاب کرده‌اند انرژی بیشتری صرف می‌کنند. هرچقدر انرژی انسان بیشتر تحلیل برود عملکرد اجرایی ما در قشر پیش پیشانی مغز (بخشی از مغز که وظیفه آن برنامه ریزی، تصمیم گیری و… است) نیز ضعیف‌تر می‌شود. در این شرایط فرد با تکیه بر اینکه اراده و اختیار او محدود شده است، درصد خطای بیشتری را در سایر تصمیمات روزانه خود تجربه می‌کند.
همانطور که خواندید دانش امروزی با وجود فراگیر شدن مشکل خستگی تصمیم گیری هیچ پاسخ درست و قاطعی برای علت پیش آمدن این مشکل ندارد و آنچه در ادامه درباره دلایل مختلف این موضوع می‌خوانید تنها شامل فرضیات هستند. دلایل زیر نیز می‌تواند از جمله مهمترین دلایل خستگی تصمیم گیری باشند.
۱. استرس
استرس یکی از احساسات مضر برای انسان است و افزایش آن پیامدهای روانی، جسمی و عاطفی ناراحت‌کننده‌ای را در پی دارد. اما زمانی‌که استرس دارید و مجبور هستید در چند زمینه بسیار جدی و حیاتی دست به انتخاب بزنید، خستگی تصمیم گیری به سراغ شما می‌آید.
به این فکر کنید که باید برای یک رویداد بزرگ مانند برگزاری جشن تولد همسر یا فرزند خود برنامه‌ریزی کنید؛ از طرف دیگر به‌طور ناگهانی مجبور شده‌اید که یک پست جدید در محل کارتان تحویل بگیرید و یک جابجایی اساسی و مهمی را انجام دهید. در این‌صورت در اثر خستگی و استرس زیاد به‌دلیل حیاتی بودن هر کدام از این موقعیت‌ها حتی نمی‌توانید نوع شامی که می‌خواهید برای جشن‌تان بدهید را انتخاب کنید؛ چه برسد به دیزاین و انتخاب تم تولد!
۲. ضعف در سلامت روانی
سلامت روانی یک طیف است و هر فرد ممکن است در نقطه متفاوتی از این طیف قرار بگیرد. در این میان تعداد کمی از افراد در بالاترین نقطه یا پایین‌ترین نقطه این طیف قرار دارند. اما اینکه شما در کجای این طیف قرار دارید به این نکته بستگی دارد که چطور از سلامت روان خودتان محافظت می‌کنید.
لازم است بدانید اگر از سلامت روانی ضعیفی برخوردار هستید، به احتمال زیاد تصمیم‌گیری نیز برای شما سخت‌تر است. چراکه هنگام تصمیم‌گیری باید بتوانید ارزیابی کنید که هر انتخابی چه نتیجه‌ای برای شما در بر خواهد داشت و جنبه‌های مثبت و منفی هر تصمیمی کدام است. این نشان می‌دهد که سلامت روانی خود باعث انتخابات اشتباه و افزایش میزان خستگی تصمیم گیری می‌شود.
۳. خستگی یا فرسودگی عمومی
بدن و مغز انسان باهم در ارتباط هستند. هنگامی که در بدن خود احساس خستگی می‌کنید، خستگی به ذهن و مغز شما نیز سرایت می‌کند.
به‌عنوان مثال ممکن است درست زمانی‌که مثل همیشه خواب کافی نداشته‌اید، مدیر شما مسئولیت بیشتری در محل کار بر عهده شما بگذارد. همین تقابل خستگی جسم و ذهن می‌تواند منجر به احساس فرسودگی شود. به علاوه اینکه به دلیل افزایش مسئولیت‌ها شما مجبور هستید تا دیروقت سر کار بمانید و تصمیمات بیشتری بگیرید.
به دنبال این اتفاقات ممکن است افکاری که در ذهن دارید و تصمیماتی که باید در طول روز کاری بعد بگیرید، اجازه خواب شبانه را نیز به شما ندهند. این باعث می‌شود احساس خستگی و فرسودگی در شما تشدید شده و در طول انجام کارها و در زمان انتخاب بین گزینه‌ها دچار خستگی تصمیم گیری شوید.
۷ نشانه خستگی تصمیم گیری
برای اینکه بتوانید با خستگی تصمیم گیری مقابله کنید باید بدانید چه زمانی دچار این مشکل شده‌اید. این خستگی نشانه‌هایی دارد که در ادامه چند مورد از آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
۱. نمی‌توانید تمرکز کنید
زمانی‌که نمی‌توانید تمرکز کنید احتمالا شما دچار خستگی تصمیم گیری شده‌اید. در این شرایط به احتمال زیاد نمی‌توانید روی انتخابی که پیش روی‌تان است تمرکز کنید، حواستان به‌راحتی به محرک‌های بیرونی پرت می‌شود و به‌طور خودآگاه یا ناخودآگاه تصمیم‌گیری را به تعویق می‌اندازید.
۲. در زمان تصمیم‌گیری در کنترل احساسات ناتوان هستید
یکی دیگر از نشانه‌های خستگی تصمیم گیری تغییرات خلقی هنگام انتخاب و تصمیم گیری است. به‌عنوان مثال ممکن است مجبور باشید انتخاب کنید که برای شام چه غذایی بپزید. اما با در نظر گرفتن این نکته که این یک تصمیم بسیار ساده است و استرس کمتری به‌دنبال دارد، اما بازهم این تصمیم‌گیری شما را عصبانی و ناراحت می‌کند.
بنابراین زمان تصمیم‌گیری بهتر است کمی به احساسات خود فکر کنید و ببینید زمانی‌که مجبور هستید انتخاب کنید چه حسی دارید؛ آیا می‌توانید احساسات خود را کنترل کنید؛ آیا واکنش‌های نادرستی در این شرایط دارید؟
۳. اهمال‌کار شده‌اید
آیا اهمال کاری می‌کنید؟ آیا به تازگی متوجه شده‌اید بیش از گذشته کارها را به تعویق می‌اندازید؟ اگر پاسخ شما به این دو سوال مثبت است احتمالا شما دچار خستگی تصمیم گیری شده‌اید.
برخی از تصمیمات احساس‌هایی مانند ترس و استرس را به‌همراه دارند. اگر هنگام تصمیم‌گیری‌ها این دو حس را تجربه می‌کنید، امکان اینکه کارها و نصمیمات خود را به تعویق بیندازید بیشتر است. در این شرایط کارهایی که زمانی اولویت اول شما بوده‌اند هفته به هفته عقب می‌افتند.
۴. بی‌گدار به آب می‌زنید
آیا فی‌البداهه تصمیم خود را اعلام کرده یا نظر می‌دهید؟ آیا دیگران از تصمیماتی که می‌گیرید شگفت‌زده می‌شوند؟ آیا فکر می‌کنید خودکنترلی ندارید؟ این‌ها نشانه‌هایی برای خستگی تصمیم گیری هستند.
درست است که تصمیم گیری‌ها همیشه منطقی نیستند، اما معمولا خستگی تصمیم گیری باعث می‌شود تعداد تصمیمات غیرمنطقی شما افزایش پیدا کند.
۵. احساس می‌کنید تحت فشار هستید
یکی از نشانه‌های رایج خستگی تصمیم گیری این است که احساس می‌کنید توسط گزینه‌های بسیاری که در زمینه انتخاب وجود دارند احاطه شده‌اید و به همین دلیل فشار زیادی را تحمل می‌کنید. در این شرایط احساس می‌کنید حتی تحمل اضافه شدن یک تصمیم دیگر را ندارید. برخی ممکن است از این حالت به عنوان مه مغزی یاد کنند؛ جایی که شما به دلیل خستگی عاطفی و تحمل فشار بیش از حد نمی‌توانید درست تصمیم بگیرید. در این حالت ممکن است به‌جای انتخاب درست، گزینه‌های پیش فرض را برگزینید، چراکه اینکار راحت‌تر بوده و شما را از سختی انتخاب نجات می‌دهد.
۶. حتی برای تصمیمات کوچک نیز وقت زیادی صرف می‌کنید
خستگی تصمیم گیری ممکن است مانند یک سلول سرطانی تکثیر شود؛ زمانی‌که خسته هستید و برای هر انتخاب باید بیش از حد وقت بگذارید و همین صرف وقت زیاد باعث کاهش انرژی و خستگی بیشتر خواهد شد.
البته باید دقت کنید که تصمیمات بزرگ معمولا زمان‌بر هستند؛ اما زمانی‌که متوجه شدید برای انتخاب یک کفش، یا انتخاب یک غذا از منوی رستوران نیز زمان زیادی صرف می‌کنید، باید علت بروز مشکل را به‌طور ریشه‌ای بررسی کنید.
۷. معمولا از تصمیمات خود ناراضی هستید
یکی دیگر از نشانه‌های خستگی تصمیم گیری این است که با وجود صرف وقت زیاد برای انتخاب، معمولا از نتیجه ناراضی بوده و مدام خودتان را سرزنش می‌کنید. در این شرایط اغلب شک دارید که تصمیم خوبی گرفته‌اید یا نه و نگران عواقب انتخاب‌تان هستید. گاهی ممکن است در شرایط سخت این شک در تصمیم‌گیری اتفاق بیفتد، اما زمانی این شک قابل توجه است که در پایان هر تصمیم‌گیری گریبان شما را بگیرد.
۶ راهکار برای غلبه بر خستگی تصمیم گیری
دقت در تصمیم‌گیری و داشتن انتخاب‌های درست ضامن رفاه و آسایش زندگی شما است. اولین گام برای داشتن انتخابات درست و دقیق، غلبه بر خستگی تصمیم گیری است. اگر شما هم با این مشکل گلاویز شده‌اید، این ۶ راهکار می‌تواند به شما کمک کنند.
۱. روند تصمیم‌گیری خود را تغییر دهید
برای اینکه بتوانید بر خستگی تصمیم گیری غلبه کنید، باید این سه عادت را در زندگی خود تغییر دهید.
- فضای کافی برای تامل در اشتباهات، دستاوردها و موفقیت‌های خود ایجاد کنید و از خود بپرسید آیا ارزیابی درستی برای هر انتخاب داشته‌اید یا نه و کدام تصمیمات شما اشتباه و کدام درست بوده است.
- بررسی کنید که وضعیت اعتماد به نفستان چگونه است. برای این منظور باید خودآگاهی نسبی داشته باشید تا متوجه شوید چه زمانی کمبود اعتماد به نفس باعث شده است انتخاب اشتباهی داشته باشید و چه زمانی اعتماد به نفس بالا باعث داشتن انتخابات اشتباه شده است.
- نسبت به ابتکارات ذهنی خود آگاه باشید. این ابتکارات میانبرهایی هستند که می‌توانید از آن‌ها برای تصمیم‌گیری سریع‌تر و غلبه بر خستگی تصمیم گیری استفاده کنید.
۲. تصمیمات را به دیگران محول کنید
فهرستی از تصمیماتی که باید بگیرید تهیه کنید. لازم نیست همه آن‌ها را بنویسید. نوشتن تصمیماتی که در انتهای لیست اولویت شما هستند و آن‌هایی که به تعویق انداخته‌اید کافی است. حالا باید سعی کنید از اطرافیانتان بخواهید به دلیل خستگی تصمیم گیری به شما در مواردی که لیست کرده‌اید کمک کنند.
به‌طور مثال اگر نمی‌توانید تصمیم بگیرید شام چه بپزید، از همسرتان بخواهید یک شب در میان گزینه‌ای را انتخاب کند. یا اگر مدیر یک شرکت یا سازمان هستید و مسئولیت‌های زیادی بر دوش شما است، از همکاران یا اعضای تیم خود بخواهید برخی از موارد لیست تصمیم‌گیری را بر عهده بگیرند.
این تنها یکی از راهکارهایی است که می‌تواند به میزان زیادی فشار را از دوش شما برداشته و از میزان استرس و خستگی شما بکاهد.
۳. تعداد تصمیمات را کاهش دهید
اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا اکثر مواقع کت و شلوارهای خاکستری و آبی می‌پوشید. او علت این کار خود را جلوگیری از هدر رفتن انرژی‌اش برای تصمیم‌گیری‌های کوچک و داشتن فرصت و انرژی بیشتر برای تمرکز روی تصمیمات بزرگ‌تر عنوان می‌کرد.
شما نیز برای غلبه بر خستگی تصمیم گیری باید بررسی کنید که کدامیک از تصمیماتی که در طول روز می‌گیرید از اهمیت کمتری برخوردارند. سپس باید آن‌ها را به بهترین شکل حذف کنید. در این‌صورت زمان کمتری به هدر داده‌اید، نیروی ذهنی خود را ذخیره کرده‌اید و بیشتر می‌توانید روی مسائل و تصمیم گیری‌های بزرگ‌تر وقت و انرژی بگذارید.
۴. سلامت خود را در اولویت قرار دهید
زمانی می‌توانید بهترین تصمیمات را گرفته و بهترین انتخاب‌ها را داشته باشید که احساس خوبی نسبت به خود داشته باشید. این به این معنی است که برای مقابله با خستگی تصمیم گیری باید از همه لحاظ مراقب خود بوده و رفاه خود را در نظر بگیرید.
به‌عنوان مثال باید به بهداشت خواب خود دقت کنید، عادات بهداشتی خود را تصحیح کنید، در رژیم غذایی خود از غذاهای سالم و انرژی‌بخش استفاده کنید، ورزش و تحرک روزانه را به یک عادت تبدیل کنید، از کشیدن سیگار خودداری کرده و با انسان‌های مثبت رفت و آمد کنید.
۵. خودتان را خسته نکنید
هرچه ذهن شما آماده‌تر باشد، تصمیمات بهتری خواهید گرفت؛ چراکه ذهن شفاف‌تر و آماده‌تری برای پیدا کردن راه‌های میان‌بر داشته و برای عبور از چالش‌ها راه‌حل‌های مناسب‌تر و خلاقانه‌تری پیدا می‌کنید. این در حالی است که اگر ذهن و بدن خود را خسته نگه دارید، کمتر بخوابید و استراحت کافی نداشته باشید، خستگی تصمیم گیری نیز کم کم به سراغ شما آمده و از آمادگی ذهن‌تان برای انتخاب درسن نیز می‌کاهید.
۶. با یک کوچ مشورت کنید
اگر تمام راهکارهای گفته شده را امتحان کردید و در نهایت در مواجهه با شرایط سخت و استرس‌زا قادر به تصمیم‌گیری نبودید، پیشنهاد می‌کنیم حتما یک کوچ مشورت کنید. با حضور یک کوچ با تجربه در کنار خود، این فرصت را خواهید داشت که فرآیند تصمیم‌گیری خود را ارزیابی کنید، آمادگی ذهنی خود را بالاتر ببرید، خطاهای خود را پیدا کنید و با تکیه بر نقاط قوت خود بهترین انتخاب‌ها را داشته و زندگی بهتری داشته باشید. به‌یاد داشته باشید در بسیاری از مواقع و هنگام بروز مشکلات مختلف، کوچینگ موفقیت برای شما بهترین و مناسب‌ترین پشتیبان است.
