داشتن خاطرات بد، ناراحت کننده و بعضا شرم‌آور جزء جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان است؛ اما آنچه دردناک‌تر است این است که گاهی اوقات این خاطرات در لحظه لحظه زندگی همراه ما هستند و اگرچه برخی از انسان‌ها خاطرات و اتفاقات بد را زودتر پشت سر می‌گذارند، اما برای برخی دیگر این کار بسیار سخت است. گفتن اینکه افراد باید با فراموش کردن گذشته زندگی آرام‌تر و شادتری را تجربه کنند بسیار راحت است؛ اما آیا در مورد تروما چیزی شنیده‌اید؟
هر فردی در طول زندگی خود ممکن است درگیر اتفاقاتی شود که بسیار ناگوار و تلخ هستند؛ تاثیر این اتفاقات به شکل تروما (Trauma) یا ضربه‌های آسیب‌زا بروز پیدا می‌کند. تروما مانند فلش‌بک‌های بصری است که می‌تواند کنترل کل بدن و روان انسان را در دست بگیرند. فردی که گرفتار تروما می‌شود احساس می‌کند بارها و بارها یک اتفاق بد را تجربه می‌کند و همزمان دچار سردرد، تعریق زیاد و معده درد شده و احساس ضعف می‌شود.
قابل درک است که افرادی که تروما را تجربه می‌کنند بخواهند مانند سایر افراد زندگی شاد و آرامی داشته باشند، اما تروما به آن‌ها امان نداده و حتی پس از هر فلش‌بک، تا مدت‌ها تاثیر استرس شدید حاصل از آن را در بدن خود احساس می‌کنند.
پس چاره چیست؟! آیا باید دست روی دست گذاشت و اجازه داد تا تروما یا خاطرات بد گذشته، همه روزهای زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهند؟ قطعا نه! فراموش کردن گذشته کاری است که باید انجام دهید. ممکن است نتوانید انسانی شوید که پیش از تروما یا اتفاقات تلخ زندگی بوده‌اید، اما قطعا می‌توانید از شدت احساسات خود هنگام یادآوری آن‌ها بکاهید و آرام‌تر زندگی کنید.
اگر واقع بینانه فکر کنیم می‌بینیم که خاطرات تلخ دوران تحصیل، اتفاقات سخت دوران دانشگاه یا غم سوگ و از دست دادن عزیزان هیچگاه محو نمی‌شوند، اما با فراموش کردن گذشته و کمرنگ کردن آن‌ها در ذهنتان فرصت این را پیدا می‌کنید که بیشتر به آینده فکر کنید، انگیزه کافی برای دستیابی به اهداف پیدا کرده و برای موفقیت تلاش کنید.
در ادامه این نوشته راهکارهایی برای فراموش کردن گذشته و خاطرات تلختان ارائه خواهیم داد.
تروما یا خاطرات آسیب‌زا چیست؟
پیش از اینکه در مورد فراموش کردن گذشته بدانیم، باید بدانیم تروما چیست و چه تاثیراتی بر زندگی ما می‌گذارد. انجمن روانشناسی آمریکا از تروما به عنوان یک واکنش عاطفی و گاهی فیزیکی در برابر رویدادهای وحشتناک و تلخ، مانند حمله، تعرض، بلایای طبیعی و از دست دادن عزیزان یاد می‌کند.
رویدادهای کمتر جدی مانند گرفتن یک نمره بد و زمین خوردن در مقابل جمعیت تنها می‌توانند برای لحظه‌ای احساسات بد و منفی را در ما ایجاد کنند، اما یک واکنش ترومایی مانند این است که فرد برای لحظاتی در گذشته و در زمان اتفاق افتادن آن اتفاق بد قرار گرفته و همان اتفاق را با همان شدت تجربه می‌کند.
فردی‌که زمان زیادی با تروما دست و پنجه نرم می‌کند و قادر به فراموش کردن گذشته نیست، ممکن است به اختلال استرس پس از حادثه یا PTSD مبتلا شود. این اختلال می‌تواند علائم فیزیکی مانند میگرن، حالت تهوع یا مشکل در حفظ روابط را به‌همراه داشته باشد. همچنین تروما می‌تواند روی نحوه زندگی، انتخاب‌های افراد، سلامت جسمانی و موفقیت‌های شغلی نیز اثر منفی بگذارد.
نشانه های ابتلا به تروما
شخص درگیر با تروما واکنش‌های مختلفی از خود نشان می‌دهد؛ از آنجایی که شناخت آن‌ها برای فراموش کردن گذشته لازم و ضروری است، در ادامه در مورد آن‌ها بیشتر می‌خوانیم.
۱. واکنش‌های احساسی
برخی از انواع تروما می‌توانند باعث شوند که افراد احساساتی مانند خشم، غم و خجالت را تجربه کرده و به شدت مضطرب شوند. کسانی که این احساسات را در اثر اتفاقاتی مانند خشونت، تعرض و تجاوز تجربه می‌کنند ممکن است با بازگشتن به صحنه تروما یا بوییدن یک عطر همان میزان ترس و خشم را تجربه کنند.
۲. واکنش‌های شناختی
تروما بر خلاف تجربه اتفاقات کمتر جدی، تجارب بسیار سخت و مضری هستند که فراموش کردن گذشته را با مشکل مواجه کرده و روی توانایی‌های شناختی افراد تاثیر منفی می‌گذارد. بنابراین تروما می‌تواند منجر به PTSD یا اختلال استرسی پس از آسیب روانی و مه مغزی شده و انرژی افراد را برای ادامه زندگی بگیرد. در این شرایط افراد ممکن است اغلب کارهای روزمره مانند جلسات و پرداخت قبوض را از یاد ببرند.
افراد مبتلا به PTSD اغلب با چالش‌ها و مشکلات روزانه و عادی نیز به خوبی کنار نمی‌آیند و دچار اضطراب و استرس شدید می‌شوند. در مقابل هر محرکی مانند یک مشاجره نیز می‌تواند فلش بک‌های تلخی را در ذهن آن‌ها ایجاد کند.
۳. واکنش‌های فیزیکی
تروما ممکن است افراد را وادار کند که واکنش‌های فیزیکی از خود نشان دهند. در این شرایط ممکن است هنگام فکر کردن به یک اتفاق ناگوار عرق کنید یا دچار افزایش ضربان قلب شوید. ترومای شدید می‌تواند حملات پنیک یا دردهای فیزیکی را به‌همراه داشته باشد. در این شرایط حتی ممکن است عضوی که هنگام حادثه آسیب دیده است، به همان میزان درد گرفته و بی‌حس شود.
تحقیقات نشان داده‌اند افرادی که با تروما درگیر هستند نمی‌توانند به‌خوبی بخوابند. همین کمبود خواب و احساس خستگی به کمک سایر واکنش‌های فیزیکی و احساسی شتافته و شدت علائم را به‌دنبال دارد. علاوه بر این تروما می‌تواند درد و اختلال در سیستم گوارش، مشکلات تنفسی و کاهش توده عضلانی و تراکم استخوانی را به‌همراه داشته باشد.
چطور باید با اتفاقات تلخ گذشته برخورد کنید؟
هر فردی پس از تجربه کردن اتفاقات تلخ و ناراحت‌کننده، یک دوره گذار را پشت سر می‌گذارد. این به این معنی است که مرور کردن آن در ذهن، فکر کردن به آن، سوگواری و احساس شدید خشم و استرس پس از آن امری اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌رسد. این دوره گذار پاسخی کاملا طبیعی از طرف مغز انسان است. این دوره به ما اجازه می‌دهد که این تجربه تلخ را قبول کرده و بر اساس آن تغییرات لازم را در زندگی خود ایجاد کنیم.
هرچقدر این تجربه تلخ‌تر و بدتر باشد، این دوره ممکن است طولانی‌تر بوده و واکنش‌ها ممکن است دردناک‌تر باشند. اگر شما نیز در این دوره قرار گرفته‌اید و می‌خواهید به خودتان در فراموش کردن گذشته کمک کنید چند راهکار زیر برای شما بسیار مفید هستند:
- نوشتن احساسات
- انجام تمرینات ذهن آگاهی و مدیتیشن
- پیاده روی‌های طولانی در فضای باز
- صحبت کردن با دوستان در مورد اتفاقات بد
علاوه بر این برای اینکه به خودتان در فراموش کردن گذشته کمک کنید بهترین کار این است که سوالات زیر را از خود بپرسید.
۱. آیا در برخورد با این اتفاق مهارت جدیدی کسب کرده و انعطاف بیشتری پیدا کرده ام؟ فکر کردن به اتفاقات بد ممکن است احساساتی منفی در شما ایجاد کند، اما این نباید جلوی دستاوردهای شما را از تجربیات تلخ گذشته بگیرد. پس بهتر است همراه با فراموش کردن گذشته به‌طور هدفمند روی رشد خود تمرکز کرده و از این شرایط بیشترین بهره را ببرید.
۲. چه چیزی به من کمک می‌کند تا از این مرحله عبور کنم؟ فکر کردن به آنچه که دارید، آنچه به‌دست آورده‌اید و فکر کردن به آینده و اهدافی که دارید ارزشمندترین چیز در فراموش کردن گذشته و هنگام برخورد با اتفاقات بد هستند. اما برای فراموش کردن گذشته و گذار از این دوره باید با خودتان و گذشته‌ای که دارید آشتی کنید. در غیر این‌صورت محرک‌های استرس‌زا شما را از حرکت باز می‌دارند.
۳. آیا قبل یا بعد از این تجربه تلخ، لحظات مثبتی وجود داشته است؟ یکی از گام‌های مهم در فراموش کردن گذشته این است که به احساسات منفی اجازه ندهید بر احساسات مثبت شما پیروز شوند. فکر کنید که احساس خجالت و شرم در اثر اشتباه کردن حین یک سخنرانی یا ارائه به سراغ شما آمده است. در این شرایط باید به این فکر کنید که توانسته‌اید جمع را با وجود آن اشتباه کنترل کرده و با صراحت صحبت کنید. آیا این برای شما ارزش جشن گرفتن را ندارد؟
۴. آیا کسی را دارم که در این زمینه با او صحبت کنم؟ صحبت در مورد تجربیات دردناک، شرم‌آور، غم انگیز و آسیب‌زننده بسیار سخت است. اما وقتی در مورد آن‌ها با کسی صحبت نمی‌کنیم علاوه بر تحمل درد و رنج بیشتر، احساس تنهایی نیز به سراغ ما می‌آید. علاوه بر این پس از به اشتراک گذاشتن این احساسات فراموش کردن گذشته برایتان راحت‌تر می‌شود.
اگر به دنبال فراموش کردن گذشته هستید باید در نظر داشته باشید که دوره گذار شما بیش از حد طولانی نشود. زمانی‌که احساس کردید رو به بهبود هستید، با اتفاقات تلخ گذشته کنار آمده‌اید، می‌توانید با تکیه بر اینکه تجربه کسب کرده‌اید به جلو حرکت کنید و از این دوره گذار بیرون بیایید.
۱۵ راهکار برای فراموش کردن گذشته
اگر می‌خواهید خودتان را از شر تروما نجات دهید یا از آزار خودتان با فکر کردن به اتفاقات تلخ و شرم‌آور درمانده شده‌اید، راهی به جز فراموش کردن گذشته ندارید. چراکه این افکار مانند یک سد بزرگ و قوی، جلوی مسیر پیشرفت شما را گرفته‌اند؛ به طوری‌که نمی‌توانید از روی آن گذر کنید و تنها باید آن را از جا بردارید.
اگر به یک روانشناس مراجعه کنید، راهکارها و استراتژی‌های خاصی را برای فراموش کردن گذشته به شما پیشنهاد می‌دهند. ما از میان آن‌ها ۱۵ راهکار زیر را انتخاب کرده‌ایم. شما نیز می‌توانید با توجه به سبک زندگی، نوع مشکل و امکاناتی که دارید بهترین این راهکارها را برای فراموش کردن گذشته انتخاب کنید.
۱. از افراد یا مکان‌هایی که ممکن است شما را به‌یاد یک حادثه بد و ناگوار بیندازند دوری کنید.
۲. مراقبت از خود را در راس برنامه‌های خود قرار دهید.
۳. با افراد مثبتی که در اطرافتان هستند وقت بگذرانید. نوع نگاه آن‌ها به شما انگیزه می‌دهد که نگاهی متفاوت به خودتان داشته باشید.
۴. برای فراموش کردن گذشته افکار منفی را با خودگویی‌های مثبت از بین ببرید.
۵. به بهانه فراموش کردن گذشته احساسات خود را انکار نکنید؛ بلکه سعی کنید هر کدام از آن‌ها را با پوست و خونتان درک کنید. این احساسات جزئی از شما هستند و بروز آن‌ها امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. آنچه مهم است نحوه برخورد شما با آن‌ها و نوع نشان دادن آن احساسات است.
۶. وقفه‌ای در استفاده از شبکه‌های اجتماعی ایجاد کنید تا بتوانید بدون تاثیرپذیری از محرک‌های بیرونی در لحظه حال زندگی کنید.
۷. این نکته را بپذیرید که برخی از افراد ممکن است هرگز از شما عذرخواهی نکنند.
۸. در قبال ارتکاب هرگونه اشتباهی در گذشته، خود را ببخشید و دست از سرزنش خود بردارید.
۹. زمانی‌که با وجود فراموش کردن گذشته از دیگران کینه به دل می‌گیرید تنها به خودتان آسیب می‌زنید نه کسی که شما را آزار داده است؛ بخشش آرامش خودتان را به‌دنبال دارد.
۱۰. اهداف خودتان را بنویسید و برای رسیدن به آن‌ها برنامه‌ریزی کنید.
۱۱. ذهن آگاهی را تمرین کنید تا بتوانید تمرکزتان را تقویت کنید.
۱۲. با به‌یاد آوردن دستاوردهای‌تان به این موضوع فکر کنید که چقدر پیشرفت کرده‌اید. از تمام کسانی‌که به شما کمک کرده‌اند، و البته از خودتان سپاسگزار باشید.
۱۳. با شناخت آسیب‌هایی که تروما می‌تواند به جسم و روح‌تان بزند، در فراموش کردن گذشته مصمم‌تر شده و در این راه صبور باشید.
۱۴. خاطراتی جدیدی بسازید تا بتوانند جای خاطرات بد را در ذهن شما بگیرند.
۱۵. بپذیرید که نمی‌توانید گذشته را تغییر دهید.
چه زمانی باید برای فراموش کردن گذشته به متخصصین مراجعه کنید؟
برخی از خاطرات در ضمیر ناخودآگاه شما ریشه کرده‌اند؛ علاوه بر این گذر از تروما نیز کار بسیار سختی است. گیر افتادن در این دو موقعیت ممکن است شما را برای فراموش کردن گذشته ناامید کند؛ چراکه قطعا نمی‌توانید به‌تنهایی از پس آن بربیایید. به‌یاد داشته باشید که برای فراموش کردن گذشته باید دست از تنهایی مبارزه کردن بردارید.
مطالعات نشان می‌دهند که زمانی با سرعت بیشتری به سمت سلامت روان پیش می‌رویم که یک تیم حمایت اجتماعی قوی داشته باشیم. این گروه می‌تواند شامل همکاران، دوستان، خانواده و روانشناس، مشاور یا یک کوچ باشد. همچنین متخصصین معتقدند نبود این گروه حمایتی می‌تواند باعث بروز بیماری‌های روانی جدی‌تری شود. اما کسانی که از این موهبت بهره‌مند هستند احساس امید به زندگی، امنیت و عشق بیشتری را تجربه می کنند.
درست است که دوست شما می تواند یک گزینه عالی برای صحبت کردن در مورد لحظه‌های دردناک و شرم‌آور باشد، اما قطعا نمی‌تواند به‌طور کامل مشکل شما را درک کند و دانش کافی در زمینه استراتژی‌های مناسب برای فراموش کردن گذشته را ندارد.
بنابراین بهتر است در مورد فراموش کردن گذشته و گذر از خاطرات و رویدادهایی که افسردگی، اضطراب و PTSD را به‌همراه دارند به یک روانشناس، روانپزشک یا یک کوچ اندوه مراجعه کنید. یک فرد متخصص می‌تواند مناسب‌ترین برنامه درمانی را به‌شما پیشنهاد دهد.
چه زمانی باید یک کوچ را برای فراموش کردن گذشته انتخاب کنید؟
حین تلاش برای فراموش کردن گذشته باید این را به‌یاد داشته باشید که هیچ راهی برای بازگشت به گذشته و تغییر دادن شرایط یا حذف خاطرات بد و دردناک ندارید. در طی این مسیر ممکن است یک روز بسیار خوب باشید و یک روز در نهایت ناامیدی به‌سر ببرید. آنچه در کنار سلامت روان شما مهم است، عقب افتادن شما از برنامه زندگی و دور شدن از چشم اندازی است که برای آینده خود در نظر گرفته‌اید.
در چنین مواقعی بهترین راه برای اینکه بتوانید بهترین راه را برای فراموش کردن گذشته پیدا کنید، از بروز مشکلات دیگر جلوگیری کرده، هدف‌گذاری خود را ادامه داده و برای رسیدن به آن‌ها برنامه‌ریزی کنید این است که با یک کوچ مشورت کنید. یک کوچ تخصص و دانش کافی و لازم در این زمینه را دارد و می‌تواند در تمام طول مسیر گذار همراه و حامی شما باشد. به‌یاد داشته باشید کوچینگ اندوه برای فراموش کردن گذشته، بزرگ‌ترین تیم حمایت اجتماعی شما خواهد بود.
