“چیزی که من می‌گویم انجام بده”، “وقت من را با ارائه پیشنهاداتت هدر نده”، “نیازی نیست به تو بگویم چرا این کار را انجام می‌دهم”! این‌ها نمونه‌هایی از جملات تحقیر آمیزی هستند که شاید در محیط کار شنیده باشید یا شاهد بیان آن‌ها بوده باشید.
بسیاری از مدیران خواسته یا ناخواسته کارمندان و زیردستان خود را تحقیر می‌کنند و اغلب با تصورات و برداشت‌هایی همانند زیر، مرتکب چنین خطایی می‌شود:
- گره زدن اشتباهات کاری به شخصیت افراد
- مداخله یا قطع صحبت افراد همراه با تمسخر هنگام صحبت در جلسات و ارائه عملکرد
- بازگو کردن ایرادات، اشتباهات و کمبودهای فرد در جمع همکاران و مدیران
- کنایه زدن به افراد و تمسخر آن‌ها
- قضاوت و گرفتن بدترین تصمیم‌ها پیش از شنیدن واقعیت‌ها از خود فرد
- مشورت نکردن با فرد هنگام جابجایی پست یا سپردن مسئولیت‌های جدید به او
- عدم قدردانی از تلاش‌ها و دستاوردها و یادآوری شکست‌ها و نقاط ضعف
- احترام نگذاشتن به دیگران هنگام صحبت
- انتقاد مداوم از عملکرد فرد
- داشتن انتظارات بیجا از فرد و سپردن مسئولیت‌های بیش از حد توان به او
- کوچک شمردن توانایی‌های فرد با مسئولیت ندادن به او
- دخالت در کارها به این بهانه که فرد نمی‌تواند کار را به‌درستی تمام کند
افراد در محیط کار به دلایل مختلفی تحت فشار هستند و اگر هر یک از موارد بالا نیز به آن اضافه شود، فشار کاری چندبرابر شده و تبعات آن علاوه بر زندگی شغلی، در زندگی فردی کارکنان نیز می‌تواند نمایان شود.
اگر شما نیز تحقیر در محیط کار را تجربه کرده‌اید باید در مورد این مشکل اطلاعات بیشتری کسب کرده و بدانید چطور می‌توانید با آن به‌درستی مقابله کنید. در این مقاله به بررسی چرایی و راهکارهای مقابله با تحقیر در محیط‌های کاری می‌پردازیم.
منظور از تحقیر در محیط کار چیست؟
شیوه‌های مدیریتی نوین ثابت کرده‌اند بی ادبی، تحقیر و توهین به دیگران در محیط کار می‌تواند تاثیر منفی بر مشارکت کارکنان و کارمندان بگذارد و از بهبود عملکرد آن‌ها جلوگیری کند.
در عصر حاضر شاید از میزان قلدری و زورگویی در محیط‌های کاری کم شده باشد، اما بازهم درصد این رفتار اشتباه در سازمان‌ها و شرکت‌ها زیاد است و مدیران هنوز سعی دارند عملکرد افراد در حیطه کاری را با زور و تحقیر بالا ببرند.
تحقیر، عمل یا گفتاری توهین آمیز است که باعث شرمساری و کاهش اعتماد به نفس افراد می‌شود. تحقیر علاوه بر زیر سوال بردن عملکرد افراد، باعث می‌شود ضربه روحی عمیقی به افراد وارد شود. در چنین شرایطی شما شکننده می‌شوید و احساس می‌کنید خرد شده و در نظر دیگران بد و ناکارآمد به نظر می‌رسید.
تحقیر در محیط کار صرفا مربوط به عملکرد افراد نیست، بلکه این موضوع می‌تواند شامل توهین، ناسزا، تمسخر یا نادیده گرفتن نیز باشد. کسانی که این شیوه را دنبال می‌کنند علاوه بر عملکرد شما ممکن است با کنایه‌های خود، شخصیت، ظاهر و طرز صحبت کردن شما را نیز زیر سوال ببرند.
توهین و تحقیر در محیط کار عمل ناشایسته و تقبیح شده‌ای است؛ با این حال هیچ کس نتوانسته است به طور سیستماتیک بگوید که چه چیزهایی شامل تحقیر می‌شود. همچنین این مباحث بیشتر شبیه جر و بحث است و به دلیل مکتوب نبودن آن‌ها به ظاهر غیرقانونی نیستند؛ مگر اینکه درگیری ایجاد شده و به‌طور کامل فضا متشنج شود.
دلایل تحقیر در محیط کار چیست؟
اگر شما نیز این موضوع را تجربه کرده باشید، بارها از خود پرسیده‌اید چرا فرد مقابل شما اینطور رفتار کرده است. گاهی حتی به خودتان شک می‌کنید و تقصیر را گردن خود می‌اندازید. اما باید بدانید این واکنش‌ها دلایل مختلفی دارد که در ادامه با مهمترین آن‌ها آشنا می‌شویم.
۱. رفتار شما باعث تحقیر در محیط کار شده است!
قبل از هر چیز لازم است به رفتار خود نگاه کنید و مطمئن شوید عامل این‌همه تحقیر در محیط کار خود شما نباشید. گاهی خواسته یا ناخواسته، با قصد و نیت و از روی ندانم کاری رفتاری کرده یا چیزی گفته‌اید که مدیر یا کارمندان را ناراحت کرده است. همین مساله باعث شده است به کمین نشسته تا رفتاری از شما سر بزند یا اشتباهی انجام دهید تا شما را تحقیر کرده و تلافی کنند.
۲. تفاوت‌های فرهنگی سوء تفاهم ایجاد کرده است!
با تبدیل دنیا به یک جامعه جهانی، فرهنگ‌ها نیز از کشوری به کشور دیگر منتقل می‌شوند. اما مهم این است که برخی از رفتارها، برخی جملات و برخی برخوردها در فرهنگی عادی و مورد قبول بوده اما در فرهنگی دیگر بی احترامی و نوعی بی ادبی تلقی شوند. به همین دلیل در سازمان‌ها و شرکت‌های چند ملیتی احتمال سوء برداشت و تلقی یک گفته یا رفتار به عنوان تحقیر محتمل بوده و می‌تواند به معضلی بسیار بزرگ تبدیل شود؛ به عنوان مثال گاهی بلند حرف زدن و کنایه زدن می‌تواند برای برخی از افراد عادی باشد، در حالی است که برای برخی دیگر نمونه بارز یک بی احترامی و تحقیر در محیط کار است.
۳. همکار یا مدیر شما یک فرد سمی است
افراد سمی در همه جا هستند؛ جامعه، خانواده، دوستان و در میان مدیران و همکاران. این افراد سعی دارند شما را نابود کنند، روابط دیگران را به هم بزنند و شما را از مسیر اصلی خود خارج کنند. فرقی ندارد این فرد مدیر شما باشد یا همکارتان؛ در هر صورت باید مراقب رفتار و گفتار او باشید. این فرد به دلیل کمبود اعتماد به نفس، مشکلات روحی جدی یا خودخواهی و غیر اجتماعی بودن سعی دارد با تحقیر شما، عملکرد شما را زیر سوال برده و از دیدن ناراحتی شما لذت می‌برد. تنها راه نجات شما این است که بدانید نحوه برخورد با افراد سمی چیست و چگونه با این افراد رفتار کنید.
۴. فرد سابقه همکاری ناخوشایندی با شما دارد
چه بخواهید یا نخواهید، ممکن است در محیط کار تنش‌های مختلفی تجربه کنید و مجبور شوید در مورد آنچه فکر می‌کنید درست است با برخی از افراد بحث و جدل کنید. این بحث‌ها ممکن است در ذهن برخی از افراد لکه سیاهی ایجاد کنند. این لکه‌ها باعث می‌شوند فرد نتواند همکاری سالمی با شما داشته باشد و سعی کند با کارشکنی و تحقیر کردن شما، خود را پیروز و شما را شکست خورده جلوه دهد.
۵. مدیر شما فرد ناآگاهی است
یکی دیگر از دلایل تحقیر در محیط کار ناآگاهی مدیر شما از شیوه‌های نوین مدیریتی است. احتمالا او فکر می‌کند شیوه‌های قدیم جوابگو بوده و تحقیر کردن کارمندان می‌تواند عمکرد سازمانی آن‌ها را بهبود ببخشد. همچنین فکر می‌کند همانطور که مدیرانش او را تحقیر می‌کنند، او نیز باید با شما تحقیر آمیز صحبت کرده و رفتار کند.
تحقیر در محیط کار چه عوارضی در پی دارد؟
عوارض تحقیر در محیط کار به طرق مختلف ظاهر می‌شود. حتی اگر تحمل زیادی در برابر رفتارهای اشتباه داشته باشید بازهم ممکن است در موقعیت‌هایی که در آینده پیش می‌آید عوارض این بی احترامی‌ها را بروز دهید. این عوارض ممکن است به اشکال زیر خود را نشان دهند:
- افرادی که تحقیر در محیط کار را تجربه کرده‌اند، از ترس تکرار این مسئله کمتر عقاید و افکار خود را به اشتراک می‌گذارند.
- افراد در چنین شرایطی کمتر خود را واجد شرایط ارتقا و پذیرش مسئولیت‌های جدید می‌پندارند.
- در این شرایط افراد در تصمیم گیری‌ها دچار مشکل می‌شوند.
- این افراد اعتماد به نفس خود را از دست داده و عملکرد سابق خود را ندارند.
- به دلیل به وجود آمدن احساسات بد تمرکز افراد کم می‌شود.
- در سازمان‌ها و محیط‌های کاری که تحقیر در آن‌ها رایج است کارمندان به‌طور مداوم باید تلاش کنند از خود دفاع کنند، در برابر زورگویی و قلدری بایستند، با احساسات بد خود مبارزه کنند، برای کنترل شرایط برنامه ریزی کرده و با ترس‌های خود مقابله کنند. به همین دلیل میزان بهره‌وری آن‌ها به شدت پایین می‌آید.
- در درجات بالاتر فرد به دلیل احساس انزوا، سردرگمی، درماندگی، ناتوانی و سرخوردگی شدید به ترک کار و تغییر شغل فکر می‌کند.
چطور بفهمیم فردی قصد تحقیر ما را دارد؟
گاهی تشخیص بین “انتقاد تند و شدید” و “تحقیر” دشوار است. اما باید بدانید تحقیر معمولا با نشانه‌های زیر همراه است:
- فرد نقاط ضعف شما را شناخته و سعی دارد از این مسیر وارد شده تا شما را تحقیر کند.
- فرد به‌طور مداوم شما را با دیگران مقایسه کرده و عملکرد شما را ناقص و پر از اشکال می‌بیند.
- فرد هیچگونه احساس همدلی با شما نداشته و به احساسات و ضعف‌های جسمی شما توجهی ندارد.
- فرد پیروزی‌ها و دستاوردهای شما را نمی‌بیند و حاضر نیست شما را به خاطر آنچه به دست آورده‌اید تشویق کند.
- هنگامی که با شما صحبت می‌کند به شما به چشم یک زیردست و فرد ناتوان نگاه می‌کند و حتی حاضر نیست برای شنیدن صحبت‌های شما وقت بگذارد.
چطور می‌توانید با تحقیر در محیط کار مبارزه کنید
تحمل تحقیر کار اشتباهی است؛ چرا که همانطور که در بالا گفتیم عوارض بسیاری دارد. همچنین می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌های روحی جبران ناپذیری شود. بنابراین باید بتوانید بهترین واکنش را از خود نشان داده و بهترین راهکار را برای حل آن پیدا کنید. برخی از این راهکارها را در ادامه با هم می‌خوانیم.
۱. احساسات خود را کنترل کنید
کسانی که عادت به تحقیر کردن دیگران دارند، سعی می‌کنند عواطف افراد را تحت تاثیر قرار دهند. بنابراین لازم است به واکنش‌هایی که نشان می‌دهید فکر کنید. آیا پس از تحقیر گوشه‌ای می‌نشینید و افسرده می‌شوید؟ آیا از برچسب‌هایی که به شما زده‌اند ناراحت و برافروخته می‌شوید؟ آیا شروع به جواب دادن و داد زدن می‌کنید یا به سرعت محل را ترک می‌کنید. این‌ها همه نشان دهنده این است که فرد توانسته است به هدف خود رسیده و احساسات شما را نشانه بگیرد.
بهترین راهکار در برابر تحقیر در محیط کار این است که محکم و بدون اینکه احساساتی شوید به فرد بگویید که رفتار او نامناسب و غیر منطقی است. البته اگر فرد توهین کننده رئیس شما باشد نشان دادن این واکنش‌ها کمی سخت است. در چنین شرایطی بهتر است اعتماد به نفس خود را حفظ کنید و به خود بگویید که رفتار و برخورد او اشتباه است و این واکنش نشان دهنده عملکرد شما نیست.
۲. رفتار فرد را به درستی ارزیابی کنید
قبل از اینکه هر گونه واکنشی نشان دهید رفتار فرد را ارزیابی کنید. شاید رفتار و گفته‌های فرد منطقی باشد و شما بیش از حد حساس شده‌اید. شاید رفتار او دلایل پیچیده‌ای داشته باشد که باید پس از ارزیابی دقیق آن‌ها، نسبت به حلشان اقدام کنید.
۳. مقابله به مثل نکنید
گاهی تحقیر شدن به اندازه‌ای بی‌رحمانه و ناراحت کننده است که می‌تواند هر کسی را عصبانی و خشمگین کند. در چنین شرایطی ممکن است تصمیم بگیرید همان لحظه پاسخ فرد را بدهید یا به دنبال بهترین فرصت هستید که رفتار مشابهی با فرد داشته باشید و تلافی کنید. اما باید بدانید این کار اشتباه است؛ به خصوص اگر فرد رئیس شما باشد. در چنین شرایطی باید تمرکز خود را روی واکنش خودتان نگه دارید، در صورتی که اوضاع برایتان بسیار سخت است محل را ترک کنید، با جملات مثبتی که در ذهنتان تکرار می‌کنید خود را آرام کرده و به خودتان بگویید لایق آنچه به شما گفته شده است نیستید.
۴. نسبت به حقوق خود آگاه باشید
بسیار مهم است که بدانید چه حقوقی دارید. در این شرایط هنگام مواجهه با تحقیر در محیط کار می‌توانید گزارش این بی احترامی را به مقامات بالاتر اعلام کنید. البته این در شرایطی است که فرد توهین کننده روسایی داشته باشد و شما بتوانید در مورد رفتار اشتباه او با آن‌ها صحبت کنید.
علاوه بر این هر شرکت و سازمانی قوانین خاص خود را دارد و برای اینکه بتوانید با این رفتارهای اشتباه مقابله کنید، باید از این قوانین نیز باخبر باشید. برای این منظور شاید لازم باشد همه چیز را به صورت مکتوب و دقیق بنویسید، گزارشاتی که در سیستم وجود دارد را استخراج کنید و شکایت خود را به‌صورت کتبی ثبت کنید.
۵. با فردی مطمئن صحبت کنید
صحبت کردن در مورد شرایطی که برایتان پیش آمده است می‌تواند میزان تحمل شما در برابر تحقیر را بالا ببرد. کسی را پیدا کنید که به او اعتماد دارید. همدلی‌های این فرد می‌تواند از میزان ناراحتی و آسیب روحی شما بکاهد. همچنین گاهی این افراد راه حل‌هایی پیش پای شما می‌گذارند که می‌توانید از آن‌ها برای حل مشکل خود استفاده کنید.
۶. از میزان فشار روحی خود بکاهید
تحمل تحقیر در محیط کار می‌تواند برای شما بسیار سخت و طاقت فرسا باشد؛ این در حالی است که شما بیشتر زمان خود را در محیط کار به سر می‌برید. برای اینکه از نظر روحی سالم بمانید بهتر است سبک زندگی سالمی در خارج از محیط کار برای خود در نظر بگیرید. می‌توانید به ورزش بروید، با دوستان خود تفریح کنید یا پیاده روی را در برنامه روزانه خود بگنجانید.
۷. به فکر بهترین راهکار باشید
همواره سعی کنید بهترین راهکار را پیدا کنید؛ هر راهی که به نظرتان می‌آید را امتحان کنید تا مشکل شما حل شود و از میزان فشار روحی شما نیز کاسته شود. اما اگر باز هم شاهد تحقیر در محیط کار بودید باید به فکر گزینه‌های دیگر مانند ترک کار باشید. چون تکرار این رفتارها نشان می‌دهد فرد عوض نشده و بارها این رفتار را تکرار می‌کند. در مقابل ماندن در این محیط می‌تواند شما را فرسوده، افسرده، مضطرب و بیمار کند. بنابراین بهتر است به دنبال کار بهتری باشید و نامه استعفای خود را به مدیران تقدیم کنید.
۸. با یک کوچ مشورت کنید
کوچینگ یکی از حوزه‌های پر کاربرد برای حل مشکلات و معضلات موجود در محیط‌های کاری است. یک کوچ علاوه بر پیشبرد اهداف سازمانی، می‌تواند به حل مشکلات و برداشتن موانع موجود سر راه کارمندان نیز کمک کند. اگر نمی‌توانید به تنهایی مشکلات پیش آمده در اثر تحقیر در محیط کار خود را حل کنید، نمی‌توانید راهکار درستی برای آن پیدا کرده و تصمیم درستی در این رابطه بگیرید، می‌توانید از خدمات کوچینگ کارکنان بهره‌مند شوید. به یا داشته باشید با کمک یک کوچ مسیر تصمیم گیری درست برای شما هموارتر و روشن‌تر خواهد شد.
من حدیث مجد کوچ مورد تایید فدراسیون بین‌المللی کوچینگ هستم.
برای ثبت نام در یک جلسه کوچینگ رایگان، فرم زیر را پر کنید
سوالات متداول
نشانه‌هایی که یک نفر قصد تحقیر شما را دارد چیست؟
یک نفر با قطع کردن سخن شما، بازگو کردن ایرادات و اشکالات شما در جمع، کنایه زدن و صحبت در مورد ناتوانی شما، فریاد زدن و گره زدن ایرادات کار به شخصیت شما می‌تواند شما را تحقیر کند.
چطور با تحقیر در محل کار مبارزه کنیم؟
به فرد اعلام کنید که رفتار منطقی و درستی ندارد، سعی نکنید رفتار او را تلافی کنید یا پرخاش کنید، اعتماد به نفس خود را حفظ کنید و بدانید اشتباه از طرف فرد توهین کننده است نه شما.
عوارض تحقیر شدن در محل کار چیست؟
عملکرد فرد در محیط کار ضعیف شده و روند کاری او کند می‌شود، فرد دیگر قادر به اظهار نظر نیست و اعتماد به نفس خود را برای کسب مسئولیت‌ها و پست‌های جدید از دست می‌دهد.
